Историческое Послание Главы государства. Взгляд на реформы. Мамлекет башчысы өлкөнү өзгөртүүгө багытталган реформаны сунуш кылды.

БЕРИК УАЛИ, ПЕРВЫЙ ПРЕСС-СЕКРЕТАРЬ ПРЕЗИДЕНТА КАСЫМ-ЖОМАРТА ТОКАЕВА, ПРЕДСЕДАТЕЛЬ ПРАВЛЕНИЯ МЕДИАХОЛДИНГА «ХАБАР»

16 марта 2022 года Касым-Жомарт Токаев выступил с Посланием народу Казахстана, ставшим документом общенационального масштаба и ознаменовавшим фундаментальные политические преобразования.

Страна тогда только оправилась после событий трагического января. Главное, что в этот критичес­кий момент Президенту удалось сохранить государственность и политическую стабильность.

Не секрет, что многие в те дни высказывали сомнение в реформах и даже говорили о том, что нужно сменить политический курс. Большинство представителей политической элиты попросту опасалось того, что в стране воцарится хаос. Но Президент был твердо убежден: перемены неизбежны, а главное – они необходимы и востребованы обществом. И именно поэтому никому не удалось заставить Касым-Жомарта Кемелевича свернуть с пути трансформации государственного аппарата.

Глава государства продемонстрировал твердость своих убеждений, верность национальным интересам и созидательный подход. По сути, он предложил реформу, направленную на кардинальное переустройство страны.

Хотелось бы особо подчеркнуть, что Президент дал четкое определение трагедии Кантара, ясно и емко охарактеризовав ее как попытку государственного переворота. «Однако их злой умысел не был осуществлен. Я всегда говорил, что буду до конца со своим народом. Среди них были известные личности. Были руководители военных и специальных органов. Использовали все действия, чтобы дестабилизировать ситуацию», – сказал Касым-Жомарт Токаев.

Это важно и во избежание кривотолков, и, конечно же, как рубеж, после которого страна никогда не будет прежней. Сейчас, когда народ может высказывать свои подлинные чаяния, когда на меж­дународной арене царит турбулентность, большинство из нас осознает необходимость глубоких демократических преобразований и институциональных реформ. Касым-Жомарт Токаев уже тогда поставил во главу угла создание Нового Казахстана, а это далеко не косметическое преображение страны.

Самый показательный первый шаг – переход от суперпрезидентской формы правления к президентской республике с сильным Парламентом. Это означает, что Парламент получит основополагающий и системообразующий статус. «Сегодня все замыкается на Президенте. И это неправильно», – считает Глава государства.

Одно из важнейших поручений, прозвучавших в Послании, касалось совершенствования избирательной системы. «Депутатский корпус Мажилиса будет формироваться по следующей схеме: 70% – на пропорциональной основе и 30% – на мажоритарной. Кроме того, смешанная модель будет внед­рена на выборах маслихатов областей и городов республиканского значения», – сказал Президент.

Говорилось в Послании и о переносе квоты Ассамблеи народа Казахстана из нижней палаты в верхнюю с уменьшением количества депутатов с 9 до 5. Регистрационный порог для партий был снижен с 20 тыс. до 5 тыс. человек, что способствовало увеличению числа политических объединений и стимулированию активности самого выборного процесса.

Президент также сообщил, что покинет пост председателя правящей партии «Amanat», потому что, по его словам, «политическому доминированию нужно поставить надежный заслон». Это уравняет партии в борьбе за депутатские мандаты, создаст статус-кво.

Как видим, спустя ровно год данные меры уже в полной мере реа­лизованы в рамках нынешних выборов депутатов Мажилиса и маслихатов. Изменения способствовали перезагрузке системы, придали ей новый импульс и повысили конкурентоспособность. Многие граждане, которые долгие годы не могли реализовать свои политические амбиции, сейчас получили возможность побороться за мандат доверия граждан.

Особый отклик среди представителей СМИ, журналистов и блогеров получили высказывания Президента на тему свободы слова. Как отметил Касым-Жомарт Токаев, СМИ не должны работать в интересах отдельных лиц. Для этого надо пересмотреть закон о СМИ.

В Послании было четко сказано: «Средства массовой информации должны быть конкурентоспособными и независимыми. Этот принцип сейчас особенно важен для любой цивилизованной страны». И уже на практике активно обсуж­дается на открытых площадках со всеми заинтересованными сторонами новый законопроект «О масс-медиа», призванный заменить старый, принятый еще в 1999 году, Закон «О средствах массовой информации».

Следующим весомым шагом стало возрождение незаслуженно забытого Семея – города, откуда вышли многие яркие представители казахской интеллигенции, среди которых первое место, безус­ловно, принадлежит Абаю. Не случайно именно его имя присвоено вновь учрежденной области Казахстана, центром которой стал его родной город.

Новый статус получил и Жезказган, ставший центром области Улытау. Замыкает этот «парад» новых областных центров бывший город Капшагай, который ныне носит имя Динмухамеда Кунаева. Эти перемены призваны воздать должное тем, кто за эти 30 лет был обделен вниманием.

Это важно и с позиции понимания чиновниками проблем прос­тых людей. Надо помнить о том, что мы входим в топ-10 стран по площади и одна область у нас занимает почти такую же территорию, как среднее европейское государство. Постоянные объезды, живое общение да и просто знание своего края – теперь это обязанности каждого акима.

Конечно, нельзя не отметить слова Президента о том, что «нужно внести порядка 30 изменений в Конституцию, чтобы реализовать все инициативы, предложенные сегодня». Так, уже спустя несколько месяцев эти слова были в полной мере воплощены в жизнь самым демократичным способом – через всенародный референдум, на котором народ поддержал предложения Главы государства.

Оглядываясь назад, вспоминая тот день, осознаешь, насколько обнадеживающей и мотивирующей тогда была эта речь, страна нуждалась в ней как никогда. И Президент это чувствовал, ощущая свою сопричастность с народом.

Таким образом, все заявленные реформы и изменения не на словах, а уже на деле реализованы спустя всего год после того, как были озвучены. И самое главное, это лишь один из пакетов системных реформ, предложенных Главой государства.

БЕРИК УАЛИ, ПРЕЗИДЕНТ КАСЫМ-ЖОМАРТ ТОКАЕВДИН БИРИНЧИ БАСМА СӨЗ КАТЧЫСЫ, «ХАБАР» МЕДИАХОЛДИНГ БАШКАРМАЛЫГЫНЫН ТӨРАГАСЫ

16-март 2022-жылы Касым-Жомарт Токаев жалпы улуттук масштабдагы документ болуп калган жана фундаменталдык саясий өзгөрүүлөрдү белгилеген Казакстан элине Билдирүү жасады.

Андан кийин өлкө трагедиялуу январь окуясынан кийин гана калыбына келди. Эң башкысы, ушул оор учурда Президент мамлекеттүүлүктү жана саясий туруктуулукту сактап кала алды.

Ошол күндөрү көпчүлүк реформаларга шек келтирип, ал тургай саясий багытты өзгөртүү керектигин айтышканы жашыруун эмес. Саясий элитанын көпчүлүк өкүлдөрү өлкөдө башаламандык болуп жатат деп чочулашкан. Бирок, Президент өзгөрүү сөзсүз болоруна, эң негизгиси – алар коом тарабынан зарыл жана талап кылынарына бекем ишенген. Ошондуктан, эч ким Касым-Жомарт Кемелевичти мамлекеттик аппаратты трансформациялоо жолунан четтете алган жок.

Мамлекет башчысы өзүнүн ишениминин бекемдигин, улуттук кызыкчылыктарга берилгендигин жана жаратмандык мамилесин көрсөттү. Негизинен, ал өлкөнү түп-тамырынан бери өзгөртүүгө багытталган реформаны сунуш кылды.

Президент Каңтар трагедиясына так аныктама берип, аны мамлекеттик төңкөрүш аракети катары так жана даана мүнөздөгөнүн өзгөчө белгилеп кетким келет. «Бирок, алардын жаман ниети ишке ашкан жок. Мен ар дайым элим менен акырына чейин болом деп айткам. Алардын арасында белгилүү инсандар болгон. Аскердик жана атайын органдардын жетекчилери болгон. Кырдаалды туруксуздаштыруу үчүн бардык аракеттерди колдонгон», – деди Касым-Жомарт Токаев.

Бул түшүнбөстүктөрдү болтурбоо үчүн жана, албетте, өлкө эч качан мурункудай болбой турган чек ара катары маанилүү. Эл аралык аренада турбуленттик өкүм сүрүп турганда, эл өзүнүн чыныгы тилектерин айта алган учурда, көпчүлүгүбүз терең демократиялык өзгөрүүлөрдүн жана институционалдык реформалардын зарылдыгын түшүнүп жатабыз. Касым-Жомарт Токаев ошондо эле жаңы Казакстандын жаралышын биринчи орунга койгон, бул өлкөнүн косметикалык өзгөрүүсүнөн алыс.

Эң көрүнүктүү биринчи кадам – башкаруунун супер-президенттик формасынан күчтүү парламенти бар президенттик республикага өтүү. Бул Парламент негизги жана система түзүүчү статуска ээ болот дегенди билдирет. «Бүгүн баары Президентке барып такалууда. Бул туура эмес», – деп эсептейт мамлекет башчысы.

Кайрылууда айтылган эң маанилүү тапшырмалардын бири шайлоо системасын жакшыртуу болгон. «Мажилистин депутаттык корпусу төмөнкү схема боюнча түзүлөт: 70% – пропорционалдык жана 30% – мажоритардык негизде. Мындан тышкары аралаш модель облустардагы жана республикалык маанидеги шаарлардагы маслихаттарды шайлоодо ишке ашырылат», – деди Президент.

Кайрылууда жана Казакстандын калкынын ассамблеясынын квотасын төмөнкү палатадан жогорку палатага өткөрүп берүү жөнүндө сөз болуп, депутаттардын саны 9дан 5ке чейин кыскарган. Партиялар үчүн каттоо чеги 20 миңден 5 миң адамга чейин төмөндөтүлдү, бул саясий бирикмелердин санын көбөйтүүгө жана шайлоо процессинин өзүнүн активдүүлүгүн өбөлгөлөөгө шарт түздү.

Президент ошондой эле башкаруучу «Аманат» партиясынын төрагасы кызматынан кетерин айтты. Анткени анын айтымында, «саясий үстөмдүккө ишенимдүү бөгөт коюу керек». Бул депутаттык мандаттар үчүн күрөштө партияларды теңдештирип, статус-кво түзөт.

Көрүнүп тургандай, туура бир жылдан кийин бул чаралар Мажилис жана маслихаттын депутаттарын шайлоонун алкагында толук кандуу ишке ашырылды. Өзгөртүүлөр системаны кайра жандануусун жактырды, ага жаңы дем берди жана атаандаштыкка жөндөмдүүлүктү жогорулатты. Көп жылдар бою саясий амбицияларын ишке ашыра албаган көптөгөн жарандар азыр жарандардын ишеним мандаты үчүн атаандашууга мүмкүнчүлүк алышты.

ЖМК өкүлдөрү, журналисттер жана блогерлер арасында Президенттин сөз эркиндиги темасындагы билдирүүлөрү өзгөчө кабыл алынды. Касым-Жомарт Токаев белгилегендей, ЖМК айрым адамдардын кызыкчылыгына иштебеши керек.

Билдирүүдө: «массалык маалымат каражаттары атаандаштыкка жөндөмдүү жана көз карандысыз болушу керек. Бул принцип азыр ар бир цивилизациялуу өлкө үчүн өзгөчө маанилүү». Ал эми иш жүзүндө бардык кызыкдар тараптар менен ачык аянттарда 1999-жылы кабыл алынган «массалык маалымат каражаттары жөнүндө» жаңы мыйзам долбоору активдүү талкууланып жатат.

Кийинки олуттуу кадам адилетсиз унутта калган Семейди – казак интеллигенциясынын көптөгөн жаркын өкүлдөрү чыккан шаарды жандандыруу болду, алардын арасында биринчи орун Абайга таандык. Анын ысымы Казакстандын жаңыдан түзүлгөн облусуна ыйгарылганы бекеринен эмес.

Улытау облусунун борборуна айланган Жезказган дагы жаңы статуска ээ болду. Жаңы облустук борборлордун бул «парады» азыр Динмухамед Кунаевдин ысымын алып жүргөн мурдагы Капшагай шаары менен жабылууда. Бул өзгөрүүлөр ушул 30 жылдын ичинде көңүл бурулбай калгандарга таазим кылууга багытталган.

Бул чиновниктердин карапайым элдин көйгөйлөрүн түшүнүү позициясынан да маанилүү. Эске салсак, биз аянты боюнча алдыңкы 10 өлкөнүн катарына киребиз жана бизде бир облус орточо европалык мамлекет сыяктуу эле аймакты ээлейт. Туруктуу айланма жолдор, жандуу баарлашуу жана жөн гана өз аймагын билүү – азыр ар бир акимдин милдети.

Албетте, Президенттин «бүгүн сунушталган бардык демилгелерин ишке ашыруу үчүн Конституцияга 30га жакын өзгөртүү киргизүү керек»деген сөзүн белгилебей коюуга болбойт. Ошентип, бир нече айдан кийин бул сөздөр эң демократиялык жол менен – бүткүл элдик референдум аркылуу толук кандуу ишке ашырылып, анда эл мамлекет башчысынын сунуштарын колдоду.

Артка кылчайып, ошол күндү эстеп, ошол кездеги Президенттин сүйлөгөнү канчалык үмүттүү жана мотивациялуу болгонун түшүнөсүң, өлкө мындай сөзгө мурдагыдан да муктаж болчу. Президент муну сезип, өзүнүн эл менен болгон мамилесин сезип турду.

Ошентип, бардык билдирилген реформалар жана өзгөртүүлөр сөз менен эмес, иш жүзүндө жарыялангандан бир жыл өткөндөн кийин ишке ашырылды. Эң негизгиси, бул мамлекет башчысы сунуш кылган Системалык реформалардын пакеттеринин бири гана.

Берик Уали.
Фото из интернета.

Статья на Кыргызском языке

Автор: -